Descubrindo o patrimonio: A Igrexa de San Mariño do Real de Samos
Por Jessica Fernández
A Igrexa de San Martiño do Real de Samos atópase a 2 quilómetros da capitalidade municipal e chégase ao templo a través da LU-633, que une Samos co Concello de Triacastela, polo que forma parte do Camiño Francés que se percorre ata Compostela. Concretamente, atópase descendendo por un camiño que vai cara ao río Sarria.
A igrexa, de orixe románica e cuxa orixe data de finais do século XII, está feita en cachotería de louseño e destaca pola súa pouca ornamentación, xa que non hai case decoración, só aparecen algúns carneiros, cabezas de cabalos, figuras humanas e motivos xeométricos na cornixa.
Pola súa parte, a nave está composta por unha única nave rectangular, cun cabido á entrada e unha ábsida de tramo recto que ten unha testeira redonda con arco dobrado e irregular que descansa sobre un muro de división semicircular. Á súa vez, a ábsida está dividida en tres tramos de pilastras de pouco resalte.
Ademais, vense tres vans ou ocos de luz no hemiciclo, con derrame interior e arco de medio punto sen decoración pero cun plinto a cada lado, sendo o apoio das columnas. Nos vans norte e sur o arco pecha os seus extremos e na ventá central aparece pintada a doela e cruces pintadas, mentres que no arco menor aparecen símbolos de soles con raios.
No vano meridional consérvase un resto da doela da moldura en granito e a ambos lados do tramorecto ábrense dous nichos pequenos con arco de medio punto. Así, nas ventás da ábsida percorre a cabeceira unha moldura de listel. Ademais, no muro da ábsida hai restos de pinturas nas que se aprecia a figura dun cazador con expresión de martirio.
Con respecto á fachada principal, este é lisa cunha ventá no centro realizada tamén en cachotería de lousa, mentres que a cuberta está a dúas augas, realizada tamén con lousas. Pola súa parte, o muro do tambor é cego, e nos costados laterais da nave ábrense seteiras con arco tendente á ferradura.
Con todo, o arco triunfal que se abre na testeira é un sinxelo e estreito arco de medio punto, deformado polo uso do perpiaño. Trátase dun arco de medio punto de liña irregular que descansa sobre o muro a través dunha imposta axadrezado que se prolonga pola anchura do muro da testeira, sen chegar a exceder o cóbado. A estrutura está pintada simulando os bordes das doelas e dos perpiaños. Hai dous ocos sobre as impostas como resto do apoio para un peche do espazo presbiteral. Sobre o arco triunfal ábrese un van con derrame interior e deseño cadrado, debido á confluencia coa cuberta.
MÁIS ELEMENTOS DO TEMPLO
Pola súa banda, o interior da nave móstrase como un espazo de gran altura, cuberta con madeira a dúas augas sobre tirantes e dúas ventás achegan luz por cada lado. Con derrame interior, do mesmo xeito que nos absidais norte e sur, trátase dun arco de medio punto retranqueado dobre arco de medio punto que pecha un pouco as súas marxes finais.
No muro norte atopamos un arco de medio punto, a modo de nicho, onde se encaixa o confesionario. Aos pés da igrexa a pila de auga bendita apóiase sobre unha basea ática con garras. No interior da igrexa, destacan as pinturas ao fresco.
No exterior, as reformas aprécianse no oeste, cuberto polo cabido, que non corresponde ao orixinal románico. Dúas estreitas ventás rachan os muros laterais, sen decoración, co borde superior en arco de medio punto.
Ademais, hai canecillos con moi diversa decoración sosteñen unha acubilla en listel no lado meridional da nave, mentres que no resto do edificio soportan directamente o tellado.
Dúas pezas son visibles desde a sancristía pola instalación dun cristal no teito. Neste lado sur tamén aparecen no alto do paramento, baixo os canecillos, seccións dunha moldura en listel.
No muro norte a porta que corresponde co nicho do confesionario está alintelada e carece de ornamentación. No pinche da testeira ábrese, aproveitando a diferenza de altura entre nave e cabeceira, un van rectangular.
A ábsida, pola súa banda, divídese en cinco tramos por medio da construción de catro contrafortes de aresta viva. Aquí o tellado, debido ás reformas que provocaron o cambio de cuberta, apóiase directamente nos canecillos, que son de similares características aos da nave.
Estes contrafortes e a altura dos muros poderían indicar que no proxecto orixinal a cuberta sería abovedada e que non se conserva, pois os beirados parecen ser obxecto de reformas.
Con respecto á historia desta construción, existe a lenda de que en San Martiño houbo un mosteiro baixo a advocación de San Esteban e San Martín nos tempos do rei Fruela I, o Cruel, rei de Oviedo de 757 a 768, que favoreceu o repoboamento a beiras do río Sarria e restaurou o Mosterio de Samos, ao que foi anexionado en 822.