Descubrindo o patrimonio: A Ponte da Áspera de Sarria
A Ponte da Áspera, situada no Concello de Sarria, é un dos monumentos máis representativos do patrimonio cultural e arquitectónico da vila. Este antigo paso sobre o río Celeiro, tamén coñecido como río Pequeno, e no pasado chamado Río de Barbadelo, forma parte fundamental da ruta do Camiño Francés e é un dos puntos máis destacados para os peregrinos que inician a súa andaina cara a Santiago de Compostela.
A súa orixe medieval e a combinación de distintos estilos arquitectónicos fan dela un lugar de grande valor histórico, cultural e simbólico tanto para os habitantes de Sarria como para os miles de peregrinos que cada ano percorren esta ruta milenaria.
A Ponte da Áspera serve como paso fundamental entre a vila de Sarria e a súa veciña Barbadelo, seguindo a etapa 28 do Camiño Francés. Esta ponte, que cruza o río Celeiro, conecta a zona sur de Sarria co interior da comarca lucense e continúa o percorrido dos peregrinos, que enfilan a seguinte etapa cara a Portomarín. Por iso, a súa localización enriquece o trazado do Camiño, ofrecendo aos camiñantes un lugar de gran beleza natural e histórica.
O que destaca da Ponte da Áspera é a súa singularidade arquitectónica, que revela as diversas fases de construción que sufriu ao longo dos séculos. A ponte mantén tres arcos de medio punto de estilo románico, que se atopan perfectamente conservados e construídos en robusto granito. Estes arcos son testemuñas dun pasado medieval, unha época na que o Camiño Francés empezaba a recibir un número cada vez maior de peregrinos que chegaban desde toda Europa para render homenaxe ao Apóstolo Santiago.
A estrutura románica, cun deseño sinxelo e funcional, foi ideada para soportar o peso das carretas e das persoas que transitaban por ela. Os sólidos arcos permitían que as augas do río fluíran sen dificultade, mentres que a calzada ofrecía un paso seguro e duradeiro para os camiñantes.
Porén, a ponte non se detén na súa orixe medieval. Como tantas outras infraestruturas históricas, a Ponte da Áspera foi sometida a reformas ao longo dos séculos. O resto da estrutura, que se estende máis aló dos arcos románicos, data do século XVIII, unha época na que a ponte estaba visiblemente deteriorada e necesitaba ser restaurada. Neste momento, incorporáronse materiais como a lousa para garantir a súa durabilidade e funcionalidade. Este engadido tardío, que se distingue do resto da ponte, trouxo consigo unha nova estética que combina a rusticidade da lousa coa sobriedade do granito románico.
AS ORIXES DO NOME
Un aspecto interesante da Ponte da Áspera é a súa conexión co nome que recibe. Tradicionalmente coñecida como "Áspera", algúns historiadores e expertos sosteñen que o nome orixinal podería ser "Aspera", sen o acento. Este cambio lingüístico podería estar relacionado coa "asperidade" ou dificultade do paso, unha característica que, en tempos antigos, podía facer que os viaxeiros tivesen que esperar durante horas ou mesmo días para cruzar, especialmente se se trataba de momentos de gran afluencia de peregrinos. Esta espera podería estar asociada ao pago da tradicional pontaxe, un tributo que se cobraba por usar as pontes para cruzar os ríos.
A importancia histórica e patrimonial da Ponte da Áspera tamén foi recoñecida polo Ministerio de Transportes, Mobilidade e Axenda Urbana (Mitma), que incluíu a ponte dentro dun proxecto de rehabilitación do Camiño de Santiago. Este proxecto, no que se investiron tres millóns de euros, ten como obxectivo mellorar sete puntos emblemáticos da ruta xacobea en sete municipios da provincia lucense, entre eles Sarria.
A rehabilitación periódica e a limpeza da vexetación ao redor da ponte son medidas que buscan conservar o entorno natural da zona, facendo que a imaxe que os peregrinos teñen da vila sexa a dunha Sarria viva e vibrante, lonxe da sensación de abandono que, ás veces, pode xerar a natureza descontrolada.
Ademais de ser un lugar de tránsito para os peregrinos, a Ponte da Áspera tamén é un espazo de descanso e reflexión. Despois de cruzar a ponte, os camiñantes teñen a oportunidade de elixir entre dous camiños: o que leva a Santiago de Barbadelo ou o que continúa cara a Maside. Ambos os camiños conflúen máis adiante, na proximidade de Domiz, creando novas posibilidades para os peregrinos.
A etapa que vai de Sarria a Portomarín é, en moitos casos, a primeira para moitos peregrinos que inician o seu camiño desde a vila, e é tamén un dos tramos máis emblemáticos da ruta xacobea.
Despois de cruzar a Ponte da Áspera, os peregrinos teñen a oportunidade de deixar atrás o asfalto e internarse no monte, onde o camiño pode ser especialmente embarrado, dependendo da época do ano. Este tramo da ruta, entre a natureza e a historia, fai que os camiñantes sintan que están a facer unha verdadeira viaxe no tempo, onde cada pedra, cada ponte e cada paso nos recorda a tradición e a riqueza cultural do Camiño de Santiago.
A Ponte da Áspera é moito máis que unha simple infraestrutura que cruza un río. É un testemuño da historia medieval e moderna de Sarria, un punto de encontro de camiñantes e viaxeiros que, ao longo dos séculos, foron seguindo as pegadas dos que antes caían no seu paso. A súa restauración e conservación continúan asegurando que este patrimonio non se perda e que a súa historia siga viva para as futuras xeracións de peregrinos.