Pura López, escritora do Páramo: “Eu quería saír do campo, era inxusto como nos trataban”
Por Jessica Fernández
‘La niña que quería ser pájaro’ é un libro que relata a vida de Pura López, da infancia, do que non entendía, da relixión, dos costumes, da violencia contra os pequenos... Por iso, o libro está ambientado no Páramo, onde trata o tema das herdanzas, da posguerra, da xente, dos labradores e da diferenza de clases, “que era moi marcada e eu non o entendía. Aos señores había que facerlle o paso. Eu non entendía a desigualdade”, explica.
Pura López, paramense, viviu na parroquia onde estaba situado o Concello antes de que se trasladara ao Campo da Feira, ata o 17 anos, cunha infancia e adolescencia complicada. “Eu non quería vivir aí, non me gustaba o campo, e ademais tiven unha vida moi dura. Eu quería estudar, pero non había maneira; miña nai tiña cartos e podía estudar pero non os quería gastar niso. “¿Para que queres estudar?”, dicía miña nai, e eu contestáballe: “para o que sexa, eu quero estudar”. Á escola, de pequena, case non ía porque eu era moi travesa e como facía moitas travesuras, o único castigo que funcionaba comigo era quitarme de ir á escola”, explica.
Desde pequena tiña ansia por aprender e ler, polo que collía os xornais que traía seu pai e quedaba á noite coa luz do candil lendo. “Fíxate se me gustaba”, subliña. “Eu era unha nena rara porque era diferente ás nenas da miña idade. Aos 15 anos facían un enxoval e eu o único que quería era largarme a onde fora”.
De aí vén o título do seu libro; ‘La niña que quería ser pájaro’, a súa primeira obra de narrativa, xa que Pura López sempre tivo a necesidade de saír do seu pobo. “Tiña unha tía en Bos Aires e eu quería irme coa tía, quería voar, envexaba os paxaros. A miña nai, ademais, cantábame unha canción das andoriñas e eu quería ser unha delas, quería irme a América porque aquí non quería estar”, sostén.
Así, explica que a súa nai deixou un gran poso no seu carácter: “A miña nai era moi ancestral e chocabamos moito. Pegábame unha malleira case cada día porque meu irmán e eu coidabamos das vacas todo o día, tirabámonos no prado e quedabamos durmidos. Cando as vacas escapan, e miña nai cando se decataba, zurrabamos e máis a min, que era a maior, e eu atopaba iso inxustísimo. Eu envexaba os nenos dos reformatorios, eu quería marchar, quería voar.
Ademais, engade que lle molestaba moitísimo como trataban á xente do campo, aos labradores, “como cidadáns de segunda”; e como moitos non sabían ler nin escribir, “intentaban enganalos”. Con todo, a situación das mulleres naquela época, que xa era complica, era peor. “Meu pai tiña un primo que era médico e que lle dicía a meu pai que o mellor que podía facer comigo era casarme, e meu pai contestáballe que as súas fillas estudaban, pero o médico repetía que era mellor que casara. Cando tiven 15 anos a miña nai falou coa dun primo meu e querían xuntarnos, e cando mo dixo, púxenme como unha moto, dixen que nin pensalo”, argumenta. “Eu tiña tantas ganas de saír, que pensei en facerme monxa, pero miña nai opúxose absolutamente e enfrontouse co cura. Nese momento non o sabía, pero tivo toda a razón, porque se me tivera metido monxa sería un desastre”.
Na adolescencia, a situación de Pura López, que conta no seu libro autobiográfico, non mellorou. “Collín unha depresión moi forte porque non sabía que facer, tratábanme como se fora unha rapaza rara, non saía moito... entón, díxenlle á miña nai quería coser, e fun coser á casa dunha veciña, e logo fun traballar a Lugo a casa da modista Lugilde, a mellor de Lugo. Como non me gustaba, fun mirando que podía facer para estudar e faláronme do nocturno. Grazas a unhas monxas en Santo Domingo que preparaban para Bacharelato, comecei a estudar con 19 anos mentres traballaba cosendo roupa. Ao final do curso, cando tiña que volver a casa, atopei traballo coa modista Lugilde, pero iso non era vida porque non aforraba nada, non chegaba a fin de mes e busquei opcións”. explica.
UN CAMIÑO DIFÍCIL
“Un día no instituto, xa en segundo, escoitei que unhas rapazas falaban de Telefónica e fun inscribirme. Así, chamáronme para Telefónica de Barcelona, e marchei coa miña nai estando en contra. Así, comecei a traballar en Barcelona, pero ao ser todo novo para min liábame moito, e ao haber tanta competencia entre as compañeiras, deixei de comer, tiña unha tristeza tremenda, non me adaptaba á cidade, e estaba tan abafada que collín unha anemia e tiven que volver a casa, onde miña nai, ao chegar, díxome que non valía para o mundo e que a ver se atopabamos algún labrego que me quixera. Cando me recuperei, en outubro, volvín a Barcelona para coser cunha modista, pero non me gustaba, polo que empecei a buscar clínicas sanitarias, que era o que me gustaba”, conta López.
No seu libro autobiográfico conta como un día subiu ao autobús para coñecer mellor a cidade e parou no Hospital San Pablo: “Encantoume e ao día seguinte fun entrevistarme co xerente do Hospital, que tiña ascendentes galegos, e co que comecei a traballar o 21 de decembro en neuroloxía. Traballei en horario nocturno e moito polas folgas que protagonizaron unhas estudantes de Enfermaría. Despois, ao cambiarnos as quendas, puxéronme en horario de día, co que non podía estudar, xa que eu empezara 3º de Bacharelato, polo que estiven dous meses fatal, sen comer, e incluso estiven ingresada polos nervios, ata que me volveron poñer de noites”, comenta.
Despois de neuroloxía, Pura López, que no libro aparece como Elvira Castro, pasou a dixestivo e, finalmente, a partos, onde seguiu o resto da súa vida laboral. “Con 22 anos comecei a traballar de comadrona e aí seguín ata que me xubilei no 2015. Ademais, despois de Bacharelato fixen a carreira de Enfermería, a de Psiquiatría, o curso de Matrona e traballei en varios hospitais, como en Manresa”, explica.
O AMOR POLA ESCRITA
Pura López sempre quixo escribir, xa que lle encantaba ler e sentíase unida ás historias das novelas, pero non puido desenvolver a súa paixón ata despois de xubilada por estar moi enfocada ao seu traballo e a crianza das súas fillas. “O meu traballo fíxome moi feliz, por iso deixei a escritura para cando estivera xubilada. Así, con menos cargas, metinme a teatro e a baile, que sempre me gustou, e empecei a escribir os cortos de teatro que facíamos alí, había un señor que era avogado ao que lle gustou moito un corto que escribín sobre o Nadal e animoume a escribir narrativa. Empecei así a ir ao Ateneo de Barcelona en 2019 no Ateneo e, despois da covid, momento no que case falezo, decidín escribir o meu libro autobiográfico, algo que lle prometera facer ás miñas fillas se saía de alí”, explica Pura. Desta maneira, presentouno por primeira vez no Hospital San Pablo, onde traballou, e logo tivo lugar a presentación a finais de agosto no Páramo e en Portomarín, “onde me sentín moi arroupada por todas as persoas que estiveron na presentación e sobre todo pola miña prima Matilde, que foi quen organizou todo e houbo moi boa colaboración co Concello do Páramo. Síntome súper ben por toda a acollida que está tendo a obra, tanto en Barcelona, como en Sitges, que é onde vivo eu, como no lugar de onde veño, no Páramo. Síntome súper feliz por todas as persoas que vos preocupades por min, pola miña obra e pola miña vida, que ao final o libro, con nomes cambiados, vai do que vivín”, argumenta.
López sostén que cre que o libro xa publicado xera “empatía, compaixón, cariño... A maioría das persoas que mercaron o libro destacan a miña capacidade de resiliencia en superar as cousas que me pasaron durante a miña vida e que eu fun capaz de perdoar a seguir adiante”. Así, adiante que o libro comeza cunha chamada de teléfono avisando a Elvira de que a súa nai está a piques de morrer e ela, despois dunha garda de 36 horas no hospital, marcha a Lugo en avión. No traxecto, lembra todos os momentos que pasou ata chegar ao momento actual e o libro remata cun reencontro entre nai e filla no que se piden perdón mutuamente.
Así, cre que “escribir é unha escravitude, pero unha escravitude que a min me gusta porque hai que escribir, ler mil veces, repasar, ver se ten sentido o que está posto... aínda que eu vou ao concreto e conto as cousas como son, que ademais me leva moito tempo porque non me manexo ben coas novas tecnoloxías”, explica. Por iso, xa está empezando a escribir outro libro no que quere contar a vivencia dos sanitarios durante a pandemia da Covid. “Eu empecei con Covid o día de San Valentín e había unha forza que tiraba de min, pero eu non quería marchar mentres estiven en intensivos, tiven a sorte de que miña filla era enfermeira, pero moitos non puideron despedirse dos seus seres queridos. Ademais, quero facer unha especie de denuncia e ponderar a enfermería, xa que as enfermeiras españolas son as mellores e están desfacendo a sanidade. Eu quería escribilo para as miñas compañeiras como un recoñecemento, para os mortos que marcharon sen a calor dos seus familiares, lembrar o medo e pánico que tiñan as enfermeiras de chegar a casa e contaxiar aos seus familiares”, conclúe.