Álvaro Pereiro, do Museo da Pedra: “O Incio ten moita Historia, pero non se lle quixo dar valor”
Jessica Fernández
O Museo da Pedra do Incio, un dos espazos máis singulares de Galicia, non é só un lugar onde se expón a beleza das pedras e das esculturas; é tamén un testemuño do traballo e da dedicación dun home que, ao longo de 27 anos (En 1998 fúndase o Museo da Pedra do Incio), logrou recuperar e preservar unha parte importante da historia de Galicia, e en concreto do Incio, onde as pedras, o patrimonio e a cultura se entrelazan. Este home é Álvaro Pereiro, escultor e promotor deste museo que, malia os obstáculos e as dificultades, mantivo vivo un lugar valioso para a sociedade.
Álvaro Pereiro confesa que sempre tivo unha fonda afección pola arqueoloxía, unha paixón que nacería nas súas andanzas polas aldeas e os montes do Incio. "Esta é unha zona de moita historia", di con emoción, "hai 45 castros e foi unha zona moi poboada na época dos celtas". O seu interese pola historia e as pedras comezou desde mozo, cando saía "de caza" e atopaba pedras incrustadas nas paredes. Foi neses momentos cando Pereiro comezou a descubrir os primeiros sinais dun pasado antigo que agora se conserva a través de pezas dun valor incalculable no Museo da Pedra. "A raíz diso, comecei a atopar muíños e outras pezas antigas, como fósiles", explica, e dixo que esa foi a orixe dun proxecto que, sen saber ben como, converteríase nunha das principais atraccións culturais da zona.
Un museo que se fixo a base de traballo e ilusión
O Museo da Pedra do Incio non comezou como un museo formal, senón como un espazo onde Pereiro recollía, estudaba e expoñía as pezas que ía atopando. "Tiña só dúas pezas, pero logo foron chegando máis". Esta "zona de exposición" foi a primeira forma que tomou o que sería, con todo, un verdadeiro museo, que conxuga a historia, a arqueoloxía e a escultura. Ás súas pezas súmase o descubrimento de muíños celtas de máis de dous mil anos antes de Cristo. Entre outras cousas, "este muíño serviu para facer estudos sobre o pan de belota", explica facendo alusión a un muíño de pedra con gran cultural desta zona, onde a castaña e a belota foron os primeiros cereais utilizados na alimentación, antes da chegada do trigo cos romanos.
O museo tamén xurdiu como unha maneira de preservar un patrimonio que, ao longo dos anos, pareceu ser ignorado. Aínda que moitos traballos se fixeron no campo, tamén houbo moitos traballos científicos e universitarios desenvoltos arredor do labor de Pereiro, xa que a preservación destes restos históricos fixo posible que o Museo da Pedra fose un referente en estudos arqueolóxicos e culturais.
Escultura e creación
Álvaro Pereiro tamén é recoñecido polo seu traballo como escultor. “Eu traballei co escultor Manuel Fandiño, que á súa vez foi alumno de Francisco Asorey, un dos escultores máis importantes da Historia de Galicia”. O seu estilo destaca pola variedade de materiais que emprega, como mármore, granito, magnesita negra e magnesita branca. Cada peza que crea ten unha característica propia que a fai única, e o tempo de traballo que require pode ser moi longo. "Tallar e pulir unha peza pode levar entre catro e cinco meses", explica. Actualmente, as máquinas facilitan algúns procesos, pero, segundo Pereiro, a arte da escultura tradicional segue sendo moi apreciada polos poucos escultores que aínda manteñen viva esta tradición.
Entre as pezas que destacan no seu traballo atópanse ‘Mentes cruzadas’, realizada en mármore de Lóuzara e inspirada no cubismo. Tamén se pode admirar a súa recreación da famosa ‘Roseta de Londres’, unha das pezas máis emblemáticas da historia exipcia. Esta foi fundamental para descifrar a escritura antiga exipcia, e tamén ocupa un lugar destacado na súa carreira. "A historia da Roseta é moi interesante", sinala, "foi mandada construír por Ptolomeo V e, despois da morte de Cleopatra, o idioma exipcio foi perdéndose. Foi en 1890 cando o exipcio antigo se recuperou, grazas á tradución realizada polos franceses".
Ademais, participou na talla de pezas que forman parte da fachada do edificio do Concello do Incio e, algunhas das pezas que ao final non se integraron na fachada, quedaron para completar a colección de pezas no Museo da Pedra. Tamén cabe resaltar o escudo do Museo da Pedra, que contén o seu apelido, o oficio, o pueblo e o mamut, xa que forma parte da Historia do Incio.
A mármore do Incio
Un dos materiais que máis destaca no museo é a mármore de O Incio, que Pereiro estudou e utilizou en moitas das súas pezas escultóricas. "A mármore de O Incio é recoñecida mundialmente", explica con orgullo. Un dos feitos máis significativos sobre esta mármore foi o descubrimento dunha talladura moi antiga, o Crismón de Quiroga, que se exhibe no Museo Diocesano de Lugo. "Os romanos usaron a mármore do Incio para facer pezas como as que se atoparon en Quiroga, aínda que tamén se atoparon capiteis da mesma orixe en Santiago de Compostela e Pontevedra", di.
O traballo da mármore, que Pereiro aprendeu a dominar ao longo dos anos, tamén serve de marco para estudos máis profundos. "Hoxe en día, a mármore de O Incio é un tema de estudo en todas as universidades do mundo", asegura. Segundo el, esta mármore non é só importante pola súa calidade, senón tamén pola súa xenealoxía, algo que se descubriu grazas a novas técnicas de investigación, como a xenética. "A través da xenética, cunha peza arqueolóxica, aínda que estea moi gastada, podemos rastrexar a súa orixe en calquera parte do mundo", comenta Pereiro.
A importancia do traballo e a memoria
Malia os logros acadados e a admiración que o Museo da Pedra do Incio gañou ao longo dos anos, Pereiro non agocha a súa desilusión polo futuro deste espazo cultural. "O museo non ten futuro", lamenta. "Aínda que houbo moita xente que o visitou, e mesmo tivemos exposicións na Coruña, Ponferrada, Barcelona ou Lugo, o apoio nunca foi suficiente". Aínda que o Concello e outras entidades mostraron interese en momentos puntuais, Pereiro sente que a falta de implicación real por parte das administracións locais fixo que o museo se convertese nun proxecto "abandonado". O mesmo ocorre coas riquezas arqueolóxicas e xeolóxicas que a zona ofrece, como os petróglifos ou os meteoritos que el mesmo descubriu, que permanecen sen o recoñecemento que merecen. “Hai moitas historias que se poden contar sobre O Incio, pero non se lle quixo dar o valor que ten e acabará morrendo”, augura.
Álvaro Pereiro non se considera un home de renome, senón un traballador apaixonado pola súa terra e a súa historia. "Eu non son nada", di con humildade. "Serviu moito o que fixen, pero tamén valoro o que fixeron os demais, aprendín a valorar o traballo dos outros". Con 70 anos, a súa visión do traballo e a súa capacidade de valorar incluso os detalles máis pequenos, expresa o seu compromiso coa importancia de manter viva a memoria da Historia. "Eu valoro un petróglifo porque atopei moitos e sei o traballo que dá, e sobre todo valoro o traballo dos que estiveron antes ca min, xa que non contaban con ferramentas, facían un burato cunha pedra. Valórase o traballo cando o ten que facer un", reflexiona.